Zorg voor kwetsbare gezinnen via wijkteams voldoet nog niet

Kwetsbare gezinnen hebben een andere aanpak nodig dan momenteel vanuit de wijkteams wordt geboden. De samenwerkende inspecties van Toezicht Sociaal Domein hebben gekeken naar de effectiviteit van zorg en ondersteuning aan kwetsbare gezinnen vanuit de wijkteams in zes gemeenten. Omdat de problemen bij kwetsbare gezinnen vaak complex zijn, is er een gerichte aanpak nodig.

Te weinig samenwerking

De wijze waarop wijkteams nu zorg en ondersteuning aan kwetsbare gezinnen leveren, zorgt er echter voor dat kwetsbare gezinnen niet tijdig in beeld komen en ze niet de juiste hulp krijgen. Ook wordt te weinig samengewerkt met andere instanties. Hierdoor is geen goed zicht op alle problemen binnen een kwetsbaar gezin en worden de veiligheidsrisico’s van kinderen niet voldoende ingeschat. Om vanuit de wijkteams effectieve zorg en ondersteuning aan deze gezinnen tot stand te brengen en doen de inspecties aanbevelingen in het rapport ‘Het wijkteam en kwetsbare gezinnen’ van Toezicht Sociaal Domein, het samenwerkingsverband van vijf inspecties.

Kwetsbare gezinnen moeten niet pas in beeld komen als de problemen ontsporen. Ze hebben een andere aanpak nodig dan professionals nu vanuit de wijkteams kunnen bieden, aldus Toezicht Sociaal Domein. Kwetsbare gezinnen hebben vaak op verschillende leefgebieden zorg en ondersteuning nodig. Ze komen meestal bij het wijkteam terecht omdat anderen zich zorgen maken over het gezin of de kinderen; ze vragen niet zelf om hulp. Daarnaast is het zorgaanbod in de huidige samenleving gericht op eigen verantwoordelijkheid en eigen sociaal vangnet. Dit maakt het voor professionals in wijkteams lastig om de vaak complexe problemen in deze kwetsbare gezinnen te signaleren en beheersbaar te maken.

Sinds de decentralisaties in 2015 spelen de gemeenten in toenemende mate een rol in de zorg en ondersteuning aan deze gezinnen, vaak georganiseerd vanuit wijkteams.

Nieuwe manier van werken komt niet vanzelf

Gemeenten hebben per 1 januari 2015 wijkteams ingesteld om zorg en ondersteuning te bieden aan gezinnen en huishoudens. De inspecties constateren dat de transformatie en de daarbij behorende manier van werken nog niet is afgerond. De professionals die in de wijkteams werken, zijn over het algemeen hoog gekwalificeerd en gemotiveerd. Maar ze hebben nu verschillende verantwoordelijkheden, hun bevoegdheden zijn niet goed beschreven en ze krijgen te weinig tijd. De inspecties vinden dat gemeenten hun gekozen aanpak voor kwetsbare gezinnen moeten evalueren.

Aanbevelingen

De inspecties bevelen gemeenten en hun samenwerkingspartners aan de hulp aan kwetsbare gezinnen vanuit wijkteams goed in te richten. Gemeenten moeten hiervoor met hun samenwerkingspartners:

• Wijkteams toerusten met de juiste competenties, bevoegdheden, voldoende tijd en middelen om met kwetsbare gezinnen te werken.
• De professionals in de wijkteams faciliteren met heldere samenwerkingsafspraken, werkinstructies en randvoorwaarden.

Duidelijk afspreken wat de bevoegdheden en verantwoordelijkheden zijn van de professionals die belast zijn met de regie. Professionals moeten een kritische houding hebben ten opzichte van wat van hen wordt gevraagd. Ze moeten tijdig aan de bel trekken als zij niet volgens hun eigen professionele standaarden, zoals de richtlijn Samen met ouders en jeugdigen beslissen over passende hulp en de richtlijn Multi-probleemgezinnen, kunnen werken.

Toekomst

De komende jaren doen de inspecties onderzoek naar de ontwikkeling en het functioneren van lokale netwerken. Daarmee dragen de inspecties bij aan een integrale beoordeling van de kwaliteit en de effectiviteit van de zorg en ondersteuning, zoals geboden wordt aan kwetsbare burgers in het sociaal domein.

Links

Het rapport ‘Het wijkteam en Kwetsbare gezinnen’ is te vinden op de website van de samenwerkende inspecties. Daar staan ook de rapportages van de onderzochte gemeenten Almelo, Bergen op Zoom, Den Helder, Doetinchem, Goeree-Overflakkee en Gouda.